คาน คือ ส่วนประกอบหนึ่งของโครงสร้างบ้าน ซึ่งเชื่อมต่ออยู่กับเสาบ้าน มีหน้าที่ถ่ายเทน้ำหนักทั้งหมดของบ้านและส่งต่อไปยังเสาอีกต่อหนึ่ง หากจะให้เปรียบเทียบง่าย ๆ คานและเสาก็คือโครงกระดูกของบ้าน ซึ่งทำหน้าที่คอยซัปพอร์ตให้บ้านหรืออาคารมีความมั่นคงแข็งแรงมากยิ่งขึ้นด้วยเหตุนี้เองการก่อสร้างคานจึงเป็นสิ่งสำคัญที่คนซื้อบ้านหรือปลูกบ้านเอง ต้องให้ความใส่ใจเป็นพิเศษไม่แพ้ส่วนอื่น ๆ ของตัวบ้านกันตั้งแต่แต่วัสดุที่จะนำมาสร้างคาน
ประเภทคาน มี 3 ประเภท
คานไม้
เป็นคานบ้านแบบดั้งเดิมที่นิยมใช้สร้างบ้านในอดีต เพราะไม้เป็นวัสดุก่อสร้างที่หาได้ง่าย โดยใช้ไม้เนื้อแข็ง เช่น ไม้เต็ง ไม้แดง ไม้รัง เพราะมีขนาดใหญ่ แข็งแรงและมั่นคง นอกจากคานไม้จะรับน้ำหนักได้ดีแล้ว ยังมีสีสันสวยงาม ให้ความรู้สึกอบอุ่น เป็นธรรมชาติแต่เนื่องจากปัจจุบันไม้จริงนั้นหายากมากยิ่งขึ้น และมีราคาสูงมาก อีกทั้งยังต้องบำรุงรักษาอยู่สม่ำเสมอ เพื่อป้องกันความเสียหาย ทำให้โครงสร้างคานไม้ลักษณะนี้ไม่ได้รับความนิยมมากนัก แบบบ้านไม้กึ่งปูน 10 ข้อดี ข้อด้อย และวิธีการดูแลรักษางานไม้และงานปูน
คานเหล็ก
คานที่สร้างจากเหล็กรูปพรรณ ผลิตจากโรงงานมาพร้อมใช้งาน เมื่อมาถึงหน้างานก็สามารถนำมาเชื่อมประกอบกันได้เลย ช่วยประหยัดเวลาและค่าแรงได้เป็นอย่างดีถึงแม้ว่าคานเหล็กจะเหมาะกับอาคารขนาดเล็กอย่างบ้าน แต่ก็นิยมใช้กับตึกสูงมากกว่า เนื่องจากต้องอาศัยช่างก่อสร้างที่มีความชำนาญสูง อีกทั้งยังต้องทาสีกันสนิม หรือหุ้มวัสดุกันไฟก่อนใช้งานและต้องหมั่นบำรุงรักษาอยู่เสมอ จึงไม่สะดวกต่อการใช้งานในบ้านนัก เพราะจะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มเติมตามมาในภายหลัง
คานคอนกรีตเสริมเหล็ก
คานคอนกรีตเสริมเหล็ก คือ คานที่สร้างด้วยคอนกรีต ประกอบด้วยปูนซีเมนต์ น้ำ ทราย และหิน มีการเสริมความแข็งแกร่งด้วยเหล็กเส้น เพื่อเพิ่มคุณสมบัติในการรับแรงดึงปัจจุบันเป็นคานบ้านที่ได้รับความนิยมอย่างมาก เพราะแข็งแรง มั่นคง มีราคาไม่สูง และเป็นโครงสร้างที่สถาปนิก วิศวกร และช่างก่อสร้างชำนาญมาก ออกแบบและก่อสร้างได้รวดเร็ว แต่คานคอนกรีตเสริมเหล็กก็มีจุดอ่อนที่ต้องใส่ใจในขั้นตอนการเทปูนอย่างละเอียด เพราะไม่เช่นนั้นอาจเกิดการแตกร้าวขึ้นได้ง่าย
ขอขอบคุณรูปภาพประกอบ จาก : โครงการ อาคารเรียนอาคารหอประชุม โรงเรียนอนุบาลเทียนเล่มน้อย จ.เชียงใหม่
